De patiënt in kwestie kijkt me wat verbaast aan als ik herhaal wat ik zojuist zei: ‘We gaan even improviseren, kom maar even staan’.
Hij was uitgenodigd voor een feestje, maar wilde niet gaan, was voornemens om het af te zeggen. Dat terwijl hij de mensen daar aanwezig wel mocht. Toen ik vroeg wat nu de ‘echte’ reden was van de afzegging die onder de smoesjes verborgen werd, zei hij dat hij niet weet wat hij moet zeggen, iedere keer als hem gevraagd werd; ‘en wat doe jij voor werk’. Hij was namelijk al een tijd werkloos, zonder dat hij dat wilde. Ik had hier een lang en diepzinnig behandelcontact aan kunnen wijden over wat er allemaal onder deze afwijzing zat, wat werkloos zijn voor hem betekende en welke patronen dat waren en hoe dit vanuit zijn verleden tot nu was geweest, welke gedachten hij daarover kon veranderen of op afstand kon zetten en hoe hij waardengerichte keuzes mocht maken voor zichzelf.
Maar ik wilde het over een andere boeg gooien. We kenden namelijk beiden wel de patronen die hieronder zaten, die waren al eens besproken geweest en verheldering van die patronen helpt soms, maar zorgt niet altijd voor genoeg moed om de waardengerichte stappen te zetten die iemand wil zetten.
Dus gingen we improviseren. Alsof ik de presentator van een leuk TV programma was zei ik: Ik wil graag zien vele manieren om te reageren op de vraag ‘en wat doe jij voor werk?’. Ik kreeg een zacht en braaf antwoord ‘ik heb geen werk helaas’, om daarna mezelf naast presentator ook deelnemer te maken en met antwoorden te komen als: ‘ik werk aan een hele geheime operatie waar ik niks over kan zeggen’ tot ‘ik word betaald om te rusten’ Na een goede lachpartij voelde de patiënt zich veilig genoeg om ook ‘out of the box’ opties te geven als: ‘ik ben fulltime opvoeder’ tot ‘als ik je dat zou zeggen moet ik je vermoorden’ en ‘ik heb mijn onbewoond eiland al bij elkaar gespaard’. De spanning was doorbroken en de lol aangeboord. Vanuit de lol en het moment zelf kun je de zee van mogelijkheden zien om met situaties om te gaan. Niet als je vast zit op een pilaar van angst, zoals Siegel1 dat mooi beschrijft. Improvisatie helpt om de mogelijkheden weer te zien en het spelen met een situatie zorgt dat je op de polyvagaaltrap2 stijgt naar de veilige trede. Een makkelijkere weg om uit het gevoel van vluchten, wat deze man ervoer, te komen is er naar mijn idee niet. Dus waarom zou ik als behandelaar geen gebruik maken van die makkelijke weg met daarbij het cadeau van de lach die mijn werk ook nog een stuk beter vol te houden maakt?
Mijn verstand, Hein genaamd, weet daar wel een aantal redenen voor te bedenken, iets met serieus genomen worden door collega’s en evidence based behandelen. Maar beste Hein, wees gerust de waarden van improvisatie en playfulness3 4 5 6 is in onderzoeken bewezen en wordt in vele bekende psychologische theorieën1 2 7 8 aangehaald. Dus misschien kan ik beter vragen wat collega’s nodig hebben die dit nog niet gebruiken.
(Details van deze situatie zijn veranderd om de anonimiteit van de mensen die bij mij komen volledig te waarborgen).
1 Siegel, D. J. (2020). Aware the science and practice of presence. London: Scribe.
2Dana, D. (2019). De polyvagaaltheorie in therapie; het ritme van regulatie. Eeserveen: Uitgeverij Mens.
3 Johnson, J.E. (2015). The handbook of the study of play. Lanham: rowman & Littlefield
4 wellenzohn, S., Proyer, R.T. & Ruch, W. (2018). Who benefits form humor-based positive psychology interventions? The moderating effects of personality traits and sense of humor. Frontiers in psychology, 9, 821, 199-208.
5 Proyer, R.T., Gander, F., Bertenshay, E.J. & Brauer, K. (2018). The positive relationships of playfulness with indicators of health activity and physical fitness. Frontiers in psychology, 9, 1440, 349-364.
6Heimann, K.S. & Roepstorff A. (2018). How playfulness motivates; putative looping effedts of autonomy and suprese revealed by micro-phenomenological investigations. Fronties in psychology, 9, 1704, 365-379.
7Kolk, B. van der, (2016). Traumasporen; het herstel van lichaam, brein en geest na overweldigende ervaringen. Eeserveen: Uitgeverij Mens.
8Villatte, M., Villatte, J. L. & Hayes, S. C. (2016). Mastering the clinical conversation. Language as intervention. New York: the guilford press.
No responses yet